.jpg)
.jpg)
Karga, Yunus, Arı ve Büyük İhtimalle Senden Benden Akıllı Olan Diğer Hayvanlar...
İnsanı yani kendimizi doğanın en gelişmiş türü olarak görüyoruz. Biz bize akıllı geliyoruz çünkü diğer türlerden farklı olarak konuşabiliyoruz, sevgilisinden ayrılan Özge'ye teselli verebiliyoruz, ortamda tatsız tuzsuz espriler yapabiliyoruz, bir arada iletişim halinde yaşayıp müthiş bir medeniyet inşa edebiliyoruz (yapabilenlerimiz var en azından)... Görece doğru ama bu size kibir vermesin. Doğadaki bir çok canlı daha müthiş zeka emareleri gösterebiliyor...
Sinirbilimcilerin şu ana dek ortaya çıkardığı bulgulara göre; kuşlar bizim yaptığımız gibi şarkı söyleyebiliyor, kargalar ömür billah unutmuyor, yunuslar çete kurup racon kesiyor, maymunlar hippi festivali düzenliyor, filler otogarda kavuşan akrabalar gibi birbirine sarılıyor, köpekler insan yüzlerini tanırken kediler bizi zerre iplemiyor. Tam anlamıyla nasıl düşündüklerini bilemiyoruz ama hele müsaade edin bazı hayvanların nasıl zeki olduğunu size göstereyim (yazıya heyecan unsurunun katıldığı bölüm. Bunlar olmasa yüzüne bakmazsınız)
Evet, bunu da tamamen yazıya ilginizi çekmek, "ayyy ajkkııım ay yeyim ben bunu yaee"
dedirtmek için koydum. Milliyet editörü gibi ufak trickler eyliyorum...
1. Karga:
Kargalar doğadaki en zeki canlılardan biri. Karmaşık bir görevi hemen çözebiliyorlar. Hatta fizik, kimya, matematik kanunlarını bile belirli bir seviyede algılayabiliyorlar. İnsanların bile zorlandığı çok aşamalı bulmacaları çözebiliyorlar. Yer yön duyguları gelişmiş ve hafızaları muazzam.
Buna da karga diyorlar ama keriz gibi "aa amcam mı gelmiş amcaccıııım" diyerek
ölüme gidiyor. Böyle karga olmaz olsun...
Size bildiğim günlük bir örneği anlatayım da bundan sonra kargalarla yüzgöz olurken iki kere düşünün:
Benim bi arkadaşım var; zamanında balkonuna yuva yapmış, orada konuşlanmış olan kargaları kovaladı. Rahatlarını şiddetli bir şekilde bozdu. Kargalar yuvalarının dağılmasının ertesi gününden başlayarak intikamlarını almak için örgütlendiler. Yeri geldi her gün adamın tepesine sorti yaptılar kamikaze dalışıyla hücum ettiler, yeri geldi kestane ceviz bombardımanına tuttular. Canından bezdirdiler. Arkadaş o günlerde korkudan servisi gelene kadar apartmandan çıkmıyor, servis gelince koşarak arabaya biniyordu. Sonra bu böyle olmayacak diyerek ev hatta semt değiştirdi. Bir hafta kadar mutlu mesut takılıp kurtulduğunu düşündü fakat yemin olsun yeni eve taşınmasından bir hafta sonra kargalar onu tekrar buldu. Orada da rahat vermediler. Hayatı zindan ettiler çocuğa. Sonra kargalar "yeter lan yazık garibe" demiş olacaklar ki bi daha bizimkine bulaşmadılar.
Gördüğünüz gibi karga dediğin muazzam bir canlı...
Bizim memlekette insanlara şu deneyi yapsan yarısından çoğu açlıktan bayılır...
2. Maymunlar, Şempanzeler vb.
Bunlar bizim kuzenlerimiz ve evrimsel olarak zeka kapasitesi bize en yakın tür (evrim kelimesini görünce "peki şimdiki maymunlar neden insan olmuyor" sorusunu soranlar çıkabilir). Eğer arkadaş ortamında biri maymun görüp "Cemil bak lan kardeşin eheheh meheheh" diyorsa ona yukarıdaki bilgiyle cevap verebilirsiniz. Ya da boşverin ya değmez o denyoya cevap vermeye. Neyse...
Hayır futbol maçında topu patlatmış, üstüne bi de komiklik yapan arkadaşımız
Serhat değil, bir maymun. Ha ama aynı mizah anlayışına sahipler o ayrı.
Maymun türlerinin neler başarabildiğini, karmaşık görevleri nasıl yerine getirdiklerini mutlaka görmüşsünüzdür. Bunlar için bir sürü video var. Mesela tepeye asılmış bir muzu kutuları üst üste koyup almayı başarmaları, üçgen kare yuvarlak olan şekilleri uygun biçimde yerleştirmeleri hep konuşulur. Ancak maymunlar gördüklerinizden daha karmaşık bir zihne sahipler.
Belgeselde maymun görünce "senden akıllı ha" diye dalga geçen ebeveynler
Bir kere beraberce iletişim halinde yaşabiliyorlar. En önemlisi bizden farklı olarak, genellikle, barış ve huzur içinde yaşayabiliyorlar (burada siyasi bir gönderme yapacaktım ama son seçimden sonra sakata gelmeyelim diye yapmıyorum). Ha tabi aralarında şempanzeler de var mesela. Onlar kendi türleriyle kavga edip, onları planlı biçimde öldürüyorlar. Dişilerini dövüyorlar. Onları örnek almayalım tabii.
Kendi türünden gerektiği ilgiyi görmeyince turiste meyleden dişi
("size kimi hatırlatıyor" adlı görselimiz)
Bizim örnek alacağımız maymun türü Bonobolar olmalı. Barış için kardeşlik için... Bir kere bu maymun türü mis gibi barış içerisinde yaşıyor. Ve erkek Bonobolar arasında bir gerginlik olunca meseleyi dişilerle seks yaparak hallediyorlar. Şaka değil. "Savaşma seviş" felsefesiyle Woodstock69 festivali havası yakalayan bu türü ayakta alkışlıyorum.
Ayrıca bu arkadaşların kendi içinde bir ahlak anlayışları var. Mesela dişi maymun kendisinin eşi olmayan bir başka erkek maymunla beraber olmaktan kaçınıyor. Bildiğin tek eşli yani. Dişi eğer niyeti bozup eşini aldatıyorsa bu "aldatma" eylemini gizli bir yerde yapıyor. Ve halvet ederken de bir yandan "el alemden gören olur. Adım çıkar" diyerek etrafını kolaçan ediyor. Empati yetenekleri de çok gelişmiş. Sevdikleri insana teselli veriyorlar, "mağdur" ile vakit geçirip iyi hissetmesini sağlıyorlar. Aralarından lider seçip daha sonra o lideri bir darbeyle indirebiliyorlar (Darbeci zihniyete bundan sonra Bonobolar diyelim... Bonobo operasyonu kapsamında...)
- Kul vefasızsa tanrı ne yapsın be koçum...
Ayrıca bazı psikoloji deneyleri gösteriyor ki, kimi maymun ve şempanze türleri kısıtlı kaynaklara ulaşmak için diğerini kandırıyor, dişiler erkekleri yoldan çıkarıyor, erkekler dişiyi elde etmek için emanet bir güç kullanıyor. Yani bir nevi siyaset yapıp karşıdakine yalan söylüyor. Gerçi en yalancı hayvan türünün hangisi olduğu hepimizin malumu. Biz böyle yapıyorsak kuzenlerimiz neden yapmasın (yine toplumsal mesajı yerine oturttum).
Maymunlarda gerçek bir adalet duygusu var. Birine üzüm diğerine salatalık
verdiklerinde salatalık alan "s*kerim yapacağınız işi bana da üzüm verin ulan" diye
isyan ediyor. Bizde bu yok işte.
3. Yunuslar
Bu hayvanlar muazzam. Kendilerine ait bir dilleri var. Çıkardıkları meşhur sesler henüz tam çözülemese de bizim gibi birbirleriyle sözlü bir iletişim halindeler ve birbirlerine seslenirken önce bazı standart sesleri daha sonra da değişik diğer sesleri çıkarıyorlar. Bu da demek oluyor ki birbirlerine isimleriyle hitap edip daha sonra söyleyeceklerini söylüyorlar.
Yunusları hafife almayalım
Ayıca, yunuslar aynada kendilerini de tanıyabiliyorlar. Yani bizim gibi bir benlik algıları var. Bu işi başarabilen, kendisini tanıyabilen başka türler de mevcut. Filler, maymunlar ve nispeten köpekler gibi... Ama onlar genellikle "ulan bu şerefsiz beni taklit ediyor" diyip dehşete düşerken, yunuslar kendilerini aynada görünce "baya güzel adamım lan Maşallah. Allah'ın boş vaktine gelmişim yeminle" diyip bundan muazzam şekilde eğleniyorlar. Hatta öyle ki sabah akşam selfie çekip ağzını sağa sola eğen kızlar gibi sürekli ayna önünde poz kesiyorlar. (Dip not: Aynada kendini tanımayı insan denilen canlı ancak 2 yaşının sonunda becerebiliyor.)
Bu kendilik bilinci sosyal hayatlarına da yansıyor. Bayramda topluca gezen erkek grupları gibi kendi arkadaşlarıyla vakit geçirip sevmediklerini aralarına almıyor, onu küçük düşürüyorlar. Ahretliklerinin, kankiloplarının yüzgeçlerine dokunup bir nevi "çak moruk" diye ergen gibi davranıyorlar.
Aynada kendini görünce tripten tribe girdi keranacı (temsili)
Yunuslar zekaya çok ehemmiyet gösteriyor. Onlara sürekli aynı şeyleri yaptırırsanız sıkılıyorlar. Her defasında daha zor ve zeka isteyen işlerle uğramak istiyorlar. Üstelik iletişime açıklar. Her türü merak ediyorlar. Bizlerle bu kadar içli dışlı olmalarının sebebi de bir bakıma bundan kaynaklanıyor. Siz onlarla oyun oynadığınızı sanarken onlar "oouuu şu sakallı kerize bak şimdi nasıl oyuna getiriyorum. Bi de gülüyor tipini..." diyor olabilir.
4. Arılar
Arılar; hayvan türleri arasında koloniciliğe bel bağlamış, türlerine ait tüm kararları bir mecliste verme eğilimine sahip canlılar. Kendilerinden daha büyük bir hayvan onlara saldırırsa bir araya gelip aanasından doğduğuna pişman edebiliyorlar. Eğer örgütlenmezlerse bir anda yitip gidiyorlar. Sendikacı gibiler yani...
Arıların kolonicilik anlayışı (temsili)
Bir de herkesten farklı bir sosyolojik düzenleri var. Mesela bir deneyde, bir sinirbilimci iklimler ve kalabalık nedeniyle göç eden arılara, göç yollarında iki tane yuva yapıyor. Bir tanesi dar ve karanlık, diğeri ise daha geniş ve daha aydınlık. Göç eden koloni arasından bir grup (nam-ı diğer akiller) keşfe çıkıyor. Mekanları gezip tozup Vedat Milor gibi puan veriyor. Sonra koloniden diğer arkadaşlarını toplayıp emlakçi hesabı yuva alternatiflerini gösteriyorlar. Burada enteresan olan koloni halinde kalacakları yeri oyluyorlar. Kötü olan yere "ay burası kışın hep nem olur" diyip iki kere vızıldıyorlar. İyi olan yere ise üç kere vızıldıyorlar. Aralarından katılmayan olursa onu dışlayıp bir daha vızıldamalarını iplemiyorlar.
Arılar, arılar şimdi gözümde canlandılar (gülüşmeler)
Daha kedi ve köpeğe gelemeden bir yazının sonuna geldik. Onları da başka bir yazıda anlatalım (Unutmadan Popular Science dergisi ve Erhan Nalçacı hocama teşekkür edip onlara buradan selam çakalım). Haydin selametle...
(peperuhi Brüksel'den bildirdi)
facebook'ta Paylaş twitter'a yolla Allah'a havale et
|
|
|
|
.jpg)
